Interpretacja wyników badań morfologii cz. 3. Leukocyty (białe krwinki)

Leukocyty – jak czytać wyniki morfologii i co oznaczają białe krwinki?

Leukocyty, nazywane również białymi krwinkami, to kluczowe elementy układu odpornościowego człowieka. Ich analiza w badaniu morfologii krwi dostarcza cennych informacji o stanie zdrowia i funkcjonowaniu systemu immunologicznego. W tym artykule dowiesz się, jak interpretować wyniki dotyczące leukocytów i ich poszczególnych podgrup.

Czym są leukocyty i dlaczego są tak ważne?

Leukocyty to jądrzaste komórki krwi, które ze względu na brak barwnika są nazywane białymi krwinkami. Powstają w czerwonym szpiku kostnym jako komórki macierzyste, zwane również komórkami prekursorowymi. W zależności od pełnionych funkcji różnicują się w różne typy komórek odpowiedzialnych za ochronę organizmu.

Głównym zadaniem leukocytów jest ochrona organizmu przed patogenami – bakteriami, wirusami, grzybami i pasożytami. Ich liczba wzrasta również podczas reakcji alergicznych, gdy układ immunologiczny błędnie identyfikuje nieszkodliwą substancję jako zagrożenie. Z tego powodu białe krwinki są jednocześnie strażnikami zdrowia i potencjalnym źródłem problemów w chorobach autoimmunologicznych.

Jakie parametry białych krwinek sprawdzamy w morfologii?

Badanie morfologii krwi obejmuje analizę następujących parametrów białych krwinek:

• Leukocyty – całkowita liczba białych krwinek w jednostce objętości krwi
• Limfocyty – liczba i procentowa zawartość limfocytów, wyspecjalizowanych komórek odpornościowych
• Monocyty – liczba i procentowa zawartość monocytów odpowiedzialnych za usuwanie obumarłych tkanek i drobnoustrojów
• Neutrofile – liczba i procentowa zawartość neutrofili, najbardziej licznej podgrupy leukocytów
• Eozynofile – liczba i procentowa zawartość eozynofili, jednej z mniejszych podgrup
• Bazofile – liczba i procentowa zawartość bazofili, najmniejszej grupy białych krwinek

Leukocyty (ogólna liczba białych krwinek)

Leukocyty pełnią kluczową rolę w układzie immunologicznym. Na ich poziom wpływa wiele czynników fizjologicznych i patologicznych.

Normy dla leukocytów

Normy dla osób dorosłych (kobiety i mężczyźni): 4,5-9,5 tys/mm³

Liczba leukocytów może się obniżać podczas obfitego krwawienia, podobnie jak liczba erytrocytów. W ciąży również obserwuje się zmiany – organizm matki początkowo wycisza odpowiedź immunologiczną, ale w trzecim trymestrze liczba białych krwinek wzrasta dla ochrony matki i dziecka. Na wyniki wpływa także intensywny wysiłek fizyczny, długotrwały stres, niezdrowy tryb życia (otyłość, alkohol, palenie papierosów, dieta bogata w tłuszcze trans) oraz wiek – u osób powyżej 65 roku życia często występują niedobory.

Co oznacza obniżony poziom leukocytów (leukopenia)?

Długotrwałe obniżenie liczby leukocytów (leukopenia) może wskazywać na przewlekłe osłabienie organizmu wynikające z upośledzonej produkcji białych krwinek lub ich nadmiernego zużywania, co sugeruje przewlekły stan zapalny.

Objawy leukopenii:

• Długi i ciężki przebieg chorób, częste zachorowania
• Powolna regeneracja organizmu i spowolnione gojenie ran
• Obniżona energia, brak siły i wewnętrznej stabilności
• Problemy ze snem
• Afty i owrzodzenia w jamie ustnej, opryszczka wargowa
• Częste infekcje górnych dróg oddechowych (zapalenie gardła, oskrzeli, angina, zapalenie zatok)
• Nadwrażliwości skórne i pokarmowe
• Nawracające afty i opryszczki

Możliwe przyczyny leukopenii:

• Niedożywienie i niedobory składników odżywczych (witamina C, D, witaminy z grupy B, kwasy omega-3, selen, cynk, żelazo, miedź)
• Obniżone możliwości regeneracyjne wynikające z przewlekłego stresu lub wysiłku fizycznego
• Długotrwały stan zapalny w organizmie
• Problemy z wchłanianiem składników odżywczych z układu pokarmowego
• Niezdrowy tryb życia (palenie, nadmierny alkohol, zaburzenia rytmu dobowego)
• Działanie leków (niektóre antybiotyki, leki chemioterapeutyczne, psychotropy, leki przeciwhistaminowe i przeciwdrgawkowe)
• Początek infekcji wirusowej lub bakteryjnej
• Nadczynność śledziony
• Zakażenia grzybicze lub pasożytnicze

Co oznacza podwyższony poziom leukocytów (leukocytoza)?

Leukocytoza występuje najczęściej w ostrym stanie zapalnym, ale może również pojawić się z powodu intensywnego stresu. W przypadku stanu zapalnego podwyższone będą także markery zapalne, takie jak CRP czy OB. Jeśli przyczyną jest stres, markery te powinny pozostawać w normie.

Ważne: Jeśli zwiększona jest liczba wszystkich składników krwi (erytrocytów, trombocytów i leukocytów), prawdopodobną przyczyną jest zaburzenie wytwarzania krwi w szpiku kostnym, co wymaga konsultacji lekarskiej i dodatkowych badań.

Przyczyny przy delikatnym podwyższeniu:

• Alergia lub astma w okresie nasilenia objawów
• Przeciążenie nadnerczy i nadmierna produkcja kortyzolu
• Czynniki fizjologiczne (ciąża, intensywny wysiłek fizyczny, przegrzanie lub nadmierne ochłodzenie organizmu, spożycie posiłku)
• Niezdrowy tryb życia, zła dieta, palenie papierosów

Przyczyny przy znacznym podwyższeniu:

• Intensywna infekcja wirusowa, bakteryjna, grzybicza lub pasożytnicza
• Stany zapalne narządów wewnętrznych lub martwice tkanek (zapalenie śledziony, wątroby, trzustki, zawał serca)
• Ostre krwotoki lub oparzenia znacznej powierzchni ciała
• Aktywne zatrucie pokarmowe
• Przedawkowanie leków
• Odczyn poszczepienny
• Nowotwory, w tym różne odmiany białaczki

Limfocyty – Twoje oddziały specjalne

Limfocyty to najbardziej wyspecjalizowana broń układu immunologicznego. Prowadzą rozpoznanie wszystkich substancji wnikających do organizmu i uczą się, jak najlepiej chronić zdrowie. Są rozmieszczone w prawie wszystkich tkankach z wyjątkiem ośrodkowego układu nerwowego, co umożliwia szybką reakcję na zagrożenia.

Normy dla limfocytów

Normy dla osób dorosłych (kobiety i mężczyźni): 1,5-4,5 tys/µl oraz 20-40%

Rodzaje limfocytów i ich funkcje (limfocyty B, T, NK)

Limfocyty typu B prowadzą działania rozpoznawcze. Są odpowiedzialne za identyfikację patogenów i wywołanie reakcji układu odpornościowego. Zapamiętują drobnoustroje chorobotwórcze i wytwarzają przeciwciała (immunoglobuliny), dzięki czemu organizm uzyskuje odporność na ponowne zakażenie tym samym patogenem.

Limfocyty typu T kontrolują skład błon komórkowych i likwidują uszkodzone komórki w przypadku wykrycia zmian chorobowych. Regulują stany zapalne, aktywują limfocyty B do walki i podobnie jak one wytwarzają immunoglobuliny (przeciwciała).

Limfocyty NK (Natural Killers) to wyspecjalizowani zabójcy, którzy towarzyszą człowiekowi od narodzin. Ich specyficzną umiejętnością jest szybka likwidacja wirusów oraz komórek nowotworowych.

Obniżony poziom limfocytów (limfopenia)

Limfopenia może wystąpić w silnych sytuacjach stresowych przy sprawnych nadnerczach oraz podczas terapii kortyzonem. Z perspektywy naturalnej obniżona liczba limfocytów może wskazywać na obciążenie organizmu toksynami, które nie zostały wydalone i stanowią pożywkę dla drobnoustrojów wspierających rozwój chorób. Istotna jest analiza tego parametru wraz z pozostałymi wynikami morfologii.

Możliwe przyczyny limfopenii:

Przyczyny są podobne do tych wywołujących leukopenię. Dodatkowo zbyt niska liczba limfocytów może wskazywać na:

• Zaburzenia autoimmunologiczne (reumatoidalne zapalenie stawów, choroba Leśniowskiego-Crohna)
• Uszkodzenie szpiku kostnego
• Leczenie kortykosteroidami
• Stosowanie immunosupresantów
• Zakażenie wirusem HIV

Podwyższony poziom limfocytów (limfocytoza)

Jednoczesne podwyższenie limfocytów i leukocytów wskazuje na ostrą infekcję, najczęściej wirusową. Przy obniżonej liczbie leukocytów, ale wysokich limfocytach można zakładać występowanie długotrwałego stanu zapalnego.

Możliwe przyczyny limfocytozy:

Jednym z głównych czynników prowadzących do infekcji jest osłabienie nadnerczy, do czego prowadzi złe odżywianie oraz niezdrowy i stresujący tryb życia. Przyczyny mogą być również tożsame z tymi wymienionymi przy leukocytozie.

Monocyty – sprzątacze Twojego organizmu

Zadaniem monocytów jest usuwanie wrogich i obumarłych komórek. Pochłaniają bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty oraz toksyny będące odpadami przemian metabolicznych. Do tego procesu wykorzystują specjalne enzymy. Monocyty znajdują się w naczyniach limfatycznych i krwionośnych, a także w tkance łącznej, gdzie są nazywane makrofagami.

Normy dla monocytów

Normy dla osób dorosłych (kobiety i mężczyźni): 0,2-1 tys/µl oraz 2-10%

Obniżony poziom monocytów (monocytopenia)

Monocytopenia wskazuje na osłabienie lub przeciążenie układu odpornościowego.

Możliwe przyczyny:

• Chroniczne stany zapalne
• Długotrwałe choroby autoimmunologiczne
• Przeciążenie toksynami
• Uszkodzenie szpiku kostnego
• Długotrwałe zakażenie wirusem HIV

Podwyższony poziom monocytów

Podwyższony wynik monocytów można interpretować podobnie jak podwyższony wynik leukocytów – wskazuje na intensywną infekcję.

Możliwe przyczyny:

Najczęstszą przyczyną jest przewlekły stan zapalny oraz zła dieta. Wskazuje to na sytuację, w której organizm jest zmuszony do wytężonej produkcji monocytów, aby na bieżąco oczyszczać organizm z toksyn.

Neutrofile – pierwsza linia obrony

Neutrofile, podobnie jak eozynofile i bazofile, należą do granulocytów. Granulocyty stanowią niespecyficzną obronę, która jest mocniejsza niż specyficzna odpowiedź zapewniana przez limfocyty. Zadaniem neutrofili jest rozpoznanie bakterii oraz grzybów, a następnie ich unicestwienie. Charakteryzuje je szybka reakcja na obecność patogenów, prowadząca do tak zwanego wybuchu tlenowego, w którym pomocna jest witamina C. Ich struktura składa się z witamin grupy B (B1, B2, B6, B9), dlatego dbałość o odpowiedni poziom tych witamin w diecie jest ważna dla prawidłowej liczby neutrofili.

Normy dla neutrofili

Normy dla osób dorosłych (kobiety i mężczyźni): 2-7 tys/µl oraz 40-70%

Obniżony poziom neutrofili

Spadek neutrofili poniżej 1 tys/µl znacząco zwiększa ryzyko infekcji bakteryjnej. Spadek poniżej 0,5 tys/µl to stan zagrożenia życia związany z bezbronnością organizmu wobec infekcji bakteryjnych, grzybiczych i pasożytniczych.

Możliwe przyczyny:

Niski poziom neutrofili wskazuje na podobne przyczyny co niska liczba leukocytów. Warto również sprawdzić potencjalne niedobory witamin z grupy B.

Podwyższony poziom neutrofili

Wyższa liczba neutrofili może sugerować infekcję grzybiczą lub pasożytniczą. Może również wskazywać na przyczyny wymienione przy podwyższonej liczbie leukocytów.

Możliwe przyczyny:

W niektórych przypadkach przyczyną mogą być poważne jednostki chorobowe:

• Nasilenie choroby autoimmunologicznej
• Poważne oparzenia znacznej powierzchni ciała
• Martwice narządowe (np. zawał serca)
• Narażenie na przewlekły stres
• Zakażenia bakteryjne i grzybicze

Eozynofile – strażnicy antyalergiczni i przeciwpasożytniczy

Głównym zadaniem granulocytów eozynofilowych (zwanych także granulocytami kwasochłonnymi) jest zwalczanie pasożytów. Współpracują również z mastocytami (komórkami tucznymi) w reakcjach alergicznych.

Normy dla eozynofili

Normy dla osób dorosłych (kobiety i mężczyźni): 0,03-0,5 tys/µl oraz 1-5%

Obniżony poziom eozynofili (eozynopenia)

Stan obniżonego poziomu eozynofili nazywa się eozynopenią. Mogą, ale nie muszą przy nim wystąpić objawy chorobowe. Istnieje ścisły związek między liczbą eozynofili a funkcjonowaniem nadnerczy, dlatego w przypadku ich niskiej liczby warto poszerzyć badania.

Możliwe przyczyny:

• Przewlekły stres
• Terapia kortyzonem
• Ciężka infekcja o ostrym przebiegu
• Przyjmowanie glikokortykosteroidów
• Nadczynność nadnerczy
• Dur brzuszny
• Choroby autoimmunologiczne
• Zwiększony wysiłek fizyczny

Podwyższony poziom eozynofili

Wysoki poziom granulocytów kwasochłonnych (eozynofili) może wskazywać na infekcję pasożytniczą, np. wywołaną glistą ludzką, oraz inne stany zapalne w organizmie. Do ich wzrostu prowadzą także alergie i towarzyszące im objawy, takie jak astma czy katar sienny.

Możliwe przyczyny:

Najczęstszą przyczyną podwyższonego poziomu eozynofili są alergie (przy łagodnym podwyższeniu) i zakażenia pasożytnicze (przy znacznym podwyższeniu). Do zawyżenia poziomu prowadzą także:

• Choroby związane z nietolerancjami pokarmowymi
• Celiakia
• Choroby jelit
• Nietolerancja histaminy
• Atopowe zapalenie skóry
• Choroba Addisona
• Ziarnica złośliwa
• Inne choroby hematologiczne (np. białaczka eozynofilowa)

Bazofile – najmniejsza, ale ważna grupa

Najrzadziej występujące leukocyty – bazofile – są bezpośrednio powiązane z reakcjami alergicznymi. Magazynują histaminę odpowiedzialną za te procesy. W tym zakresie współpracują z eozynofilami.

Normy dla bazofili

Normy dla osób dorosłych (kobiety i mężczyźni): 0,02-0,08 tys/µl lub 0-2%

Obniżony poziom bazofili

Ze względu na bardzo niską liczbę bazofili ich niedobór jest trudny do uchwycenia. Najczęściej wynik ten jest spowodowany przez ostre lub chroniczne infekcje.

Możliwe przyczyny:

• Nadczynność tarczycy
• Przeciążenie nadnerczy i chroniczny stres
• Napromieniowanie tkanek
• Terapia sterydami oraz innymi lekami

Warto zbadać pracę nadnerczy w przypadku stwierdzenia obniżonego poziomu bazofili.

Podwyższony poziom bazofili

Podwyższony poziom bazofili można interpretować przede wszystkim jako oznakę alergii.

Możliwe przyczyny:

Poza alergiami do podwyższenia poziomu bazofili przyczyniają się:

• Choroby autoimmunologiczne
• Utrzymujące się i nawracające stany zapalne układu pokarmowego (np. wrzodziejące zapalenie jelit)
• Niedoczynność tarczycy
• Gruźlica
• Choroby hematologiczne (czerwienica prawdziwa, białaczka szpikowa)

Podsumowanie – co warto zapamiętać o leukocytach?

Leukocyty pełnią niezwykle ważną rolę w zachowaniu zdrowia i prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego. Większość zaburzeń w ich wynikach może wskazywać na:

• Aktywny stan zapalny wywołany drobnoustrojami (w zależności od tego, które podgrupy leukocytów są podwyższone)
• Przeciążenie i wyczerpanie organizmu wynikające z mniej poważnych przyczyn (zmęczenie fizyczne, stres)
• Sytuacje zagrożenia życia związane z nowotworami układu krwionośnego lub zaburzeniem pracy szpiku kostnego

Wszelkie odchylenia od normy są niepokojące i mogą być sygnałem poważnego schorzenia, dlatego nie można ich ignorować. Interpretacja wyników morfologii powinna uwzględniać wszystkie parametry białych krwinek oraz ich wzajemne relacje. W przypadku nieprawidłowych wyników warto skonsultować się z lekarzem, który zleci dodatkowe badania i ustali odpowiedni plan diagnostyczny.

Regularne badania morfologii krwi pozwalają monitorować stan zdrowia i wykrywać potencjalne problemy na wczesnym etapie, co znacząco zwiększa szanse na skuteczne leczenie. 

Linki:

Bibliografia

Haspelmath M, Sims A. D. (2010). Understanding Morphology, 2nd edition, The Ohio State University, Hodder Education, Londyn.

Ihnatowicz P., Ptak E. (2017). Masz to we krwi. Morfologia, Hashimoto, Cholesterol. Wyniki, diety, wskazówki. Wydawnictwo Publicat, Poznań.

Ursinus L. (2016). Co mówi Twoja krew. Holistyczne spojrzenie na wyniki badań laboratoryjnych, Wydawnictwo Vital, Białystok.

Tagi: bazofile, białe krwinki, eozynofile, interpretacja badań, leukocyty, limfocyty, makrofag, morfologia, neutrofile