Beta-glukany – owsiana recepta na podwyższony cholesterol.

Dawniej owies był jednym z podstawowych składników codziennej diety z uwagi na walory odżywcze. Dziś doceniamy go także z powodu niezwykle korzystnego wpływu na układ krążenia dzięki zawartym w nim beta-glukanom.

Owies i produkty owsiane zawierają wiele ważnych dla zdrowia składników mineralnych, takich jak: mangan, selen, cynk, magnez, potas, krzem, żelazo oraz witaminy z grupy B. Dostarczają antyoksydantów (neutralizujących działanie wolnych rodników), w tym witaminy E, uważanych za pomocne w zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym.

Przede wszystkim jednak owies i produkty go zawierające są skarbnicą błonnika - roślinnego dobroczyńcy odgrywającego ważną rolę w prawidłowym działaniu przewodu pokarmowego.

Co to jest błonnik pokarmowy?

Błonnik pokarmowy (inaczej włókno pokarmowe) to kompleks substancji pochodzenia roślinnego, z których zbudowane są ściany komórek roślinnych, otoczki ziaren i pestek. Błonnik dzieli się na dwie frakcje: rozpuszczalną i nierozpuszczalną.

Frakcja błonnika pokarmowego rozpuszczalnego w wodzie dostarcza co prawda niewielkiej ilości energii (2 kcal/1g) ale jest istotny w profilaktyce miażdżycy i cukrzycy typu II, jako że ogranicza wchłanianie glukozy do krwi i pobudza wydalanie cholesterolu.

Z kolei główną zaletą frakcji błonnika pokarmowego nierozpuszczalnego jest przyspieszanie procesu trawienia oraz obniżanie wartości energetycznej spożytego pokarmu. Błonnik ten pęcznieje w przewodzie pokarmowym zmniejszając apetyt, na dłużej zapewniając sytość, dodatkowo zwiększa objętość masy kałowej i zapobiega zaparciom.  Jest więc nieocenionym partnerem przy zrzucaniu zbędnych kilogramów, stabilizacji masy ciała na optymalnym poziomie oraz usprawnieniu metabolizmu.

Błonnika szukaj w owsie!

Owies jest obfitym źródłem błonnika pokarmowego. Pełne ziarno owsa zawiera go przeciętnie 32%, zaś płatki owsiane około 14%, z czego frakcja rozpuszczalna w wodzie to blisko 8%. Tak wysoka zawartość frakcji rozpuszczalnej w ogólnej masie błonnika jest wśród zbóż charakterystyczna tylko dla owsa.

Błonnik rozpuszczalny w wodzie występujący w owsie i jego produktach to w głównej mierze bardzo korzystny dla zdrowia beta-glukan. Liczne badania wskazują na jego dobroczynny wpływ na gospodarkę lipidową.

Korzyści ze spożywania beta-glukanu

Prozdrowotne właściwości beta-glukanu polegające na obniżaniu stężenia cholesterolu całkowitego, cholesterolu lipoprotein LDL (tzw. „zły cholesterol”) oraz triglicerydów we krwi zostały potwierdzone w licznych badaniach klinicznych zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych.

W badaniu przeprowadzonym wśród dzieci z hipercholesterolemią (podwyższone powyżej normy stężenie cholesterolu w osoczu krwi) wykazano, że spożycie 3 g beta-glukanu dziennie przez cztery tygodnie zmniejszyło stężenie cholesterolu całkowitego o  około 7%. Dowiedziono ponadto, że stosowanie przez 40 dni diety zawierającej od 1 do 5% beta-glukanu może obniżyć stężenie cholesterolu całkowitego o 39%, triglicerydów o 21%, a  lipoprotein LDL cholesterolu o  około 60%.

Metaanaliza 22 badań klinicznych wykazała, że w większości z nich zaobserwowano obniżenie stężenia cholesterolu całkowitego od 4 do 15%. Działanie hipocholesterolemiczne produktów owsianych było niezależne od zawartości tłuszczu i cholesterolu w diecie. Efekt obniżenia stężenia cholesterolu całkowitego o 2%, a cholesterolu lipoprotein LDL o 5% wykazano przy spożywaniu 3 g beta-glukanu dziennie (czyli 2/3 filiżanki płatków owsianych, 1/3 filiżanki otrąb owsianych, ½ filiżanki kaszy owsianej).

Gdzie szukać produktów owsianych?

Na śniadanie najlepsza jest owsianka - ugotowane na mleku lub na wodzie płatki owsiane ze smakowitymi dodatkami, np. otrębami owsianymi, pestkami słonecznika, pestkami dyni, sezamem, żurawiną, suszonymi morelami i jabłkami).

Gdy w ciągu dnia poczujesz głód, możesz podgryzać ciasteczka owsiane.

Kilka przepisów:

Przepis na pyszne domowe musli.

Sposób przygotowania: 

Pestki słonecznika, dyni, sezamu oraz orzechy laskowe praż na średnim ogniu przez 3 minuty na rozgrzanej, suchej patelni. Potrząsaj patelnią i mieszaj regularnie, by się nie przypaliły, ale równo przeschły i zazłociły.
Wymieszaj prażone pestki, nasiona i orzechy z pozostałymi składnikami i odstaw do ostudzenia.
Przed podaniem Muesli możesz namoczyć w wodzie, mleku sojowym lub świeżym soku, aby zmiękły. Można podawać ze świeżymi owocami sezonowymi (maliny, poziomki, borówki), bananami lub kawałkami pomarańczy, a nawet z jogurtem lub twarożkiem.

Przepis na chleb z płatkami owsianymi i siemieniem lnianym.

Sposób przygotowania:

Drożdże pokrusz i wymieszaj z lekko ciepłym mlekiem oraz płatkami owsianymi, a następnie odstaw na godzinę w spokojne, ciepłe miejsce.

Dodaj mąkę, sól oraz cukier i wyrób gładkie ciasto. 

Całość przykryj czystą, bawełnianą ściereczką i odstaw na ok 1,5 godziny w spokojne, ciepłe miejsce do wyrośnięcia. Ciasto przełóż do formy (najlepsze są gliniane lub ceramiczne) wysmarowanej tłuszczem i wysypanej płatkami owsianymi oraz siemieniem lnianym. Ponownie odstaw w ciepłe miejsce na pół godziny. Wierzch ciasta posmaruj białkiem, a następnie posyp płatkami owsianymi i siemieniem lnianym. Chleb wstaw do piekarnika nagrzanego do 180C i piecz przez godzinę.
Po upieczeniu wyjmij chleb z formy i odstaw do ostudzenia lub zostaw w wyłączonym piekarniku do powolnego przestudzenia.

Ciasteczka owsiane.

Składniki (ok. 14 ciastek - 1 szt /ok. 60 kcal)

1 szklanka płatków owsianych

2 bardzo dojrzałe banany

1 łyżka masła lub oleju kokosowego (20 g)

2 łyżki pestek dyni (lub słonecznika)

Wykonanie:

Banany rozgnieć widelcem lub zmiksuj blenderem. Dodaj miękkie masło, płatki owsiane i pestki dyni. 

Wszystko dokładnie wymieszaj i odstaw na około 10-15 minut. 

Rozgrzejć piekarnik do 180 stopni. 

Blaszkę wyłóż papierem do pieczenia. Bierz po łyżce masy, formuj kulką, którą spłaszcz na kształt ciasteczka. Ułóż na blaszce. 

Wstaw do piekarnika i piecz przez około 15 minut, na ładny złoty kolor.

Smacznego, 

A teraz nieco o leczniczych właściwościach owsa:

Właściwości lecznicze.

Wodne wyciągi z owsa działają wykrztuśnie, moczopędnie, a także przeciwbólowo w schorzeniach reumatycznych, kamicy moczowej i chorobach nerek.

Rozpuszczalna w wodzie krzemionka, w którą owies jest bogaty wpływa dodatnio na przemianę materii, stan naczyń krwionośnych, narządów wewnętrznych, kości, skóry, włosów i paznokci. Związki krzemionki mają też korzystny wpływ na aktywność hormonalną ludzi starszych. Krzemionka wydalana częściowo z moczem przeciwdziała krystalizacji składników mineralnych w drogach moczowych.

Nalewka z ziela owsa wykazuje działanie wzmacniające system nerwowy, działając korzystnie w bezsenności, wyczerpaniu nerwowym, pląsawicy i epilepsji.

Ziarno owsa obniża także poziom cholesterolu i lipidów we krwi i wątrobie, co wykazały badania na kurczętach.

Kąpiele w odwarze z ziela lub słomy owsianej, bogate w rozpuszczalną krzemionkę, wykazują korzystne działanie w artretyzmie, chorobie reumatycznej, kamicy nerkowej, schorzeniach nerek, cukrzycy i przy wzdęciach. Pomocne są także w chorobach skórnych i czyraczności oraz nadmiernej potliwości nóg. W tej ostatniej, najskuteczniejszy jest odwar ze słomy owsianej wraz z korą dębową.

Zastosowanie

Odwar z ziela owsa zalecany jest wewnętrznie w chorobach nerek i pęcherza, kamicy moczowej oraz w schorzeniach reumatycznych. Nalewka z ziela owsa służy jako środek uspokajający oraz ułatwiający zasypianie w wyczerpaniu nerwowym i przepracowaniu. Pomocniczo stosuje się ją także w padaczce, oczywiście dodatkowo do leków zapisanych przez lekarza.

Zewnętrznie ziele lub słoma owsiana zalecane są do kąpieli wzmacniających w kamicy moczowej i chorobach nerek, w reumatyzmie i artretyzmie oraz w czyraczności, trądziku i innych chorobach skórnych, a także w nadmiernej potliwości nóg.

Odwar z ziarna owsa z miodem stanowi środek odżywczy i odświeżający dla chorych osłabionych wskutek długotrwałej choroby. Kisiel owsiany uważany jest za produkt dietetyczny i osłaniający stosowany w schorzeniach żołądka i jelit.

Płatki owsiane, stosowane w formie kleiku, stanowią łatwo strawny i obfitujący w sole mineralne, dietetyczny pokarm dla chorych i rekonwalescentów w biegunkach, chorobach przewodu pokarmowego, wątroby, trzustki i nerek. Również jako łagodny środek powlekający w stanach zapalnych i podrażnieniu błony śluzowej jamy ustnej, gardła i przełyku.

Mąkę owsianą stosuje się jako produkt dietetyczny dla rekonwalescentów, a czasem jako środek osłaniający  przy ostrych zapaleniach przewodu pokarmowego.

Płatki i mąka owsiana zarobiona z wodą służą do okładów odmiękczających na ropnie i czyraki.

Przy chronicznym zatruciu ołowiem zalecana jest bezmleczna dieta owsiana.

Owies w medycynie ludowej.

Medycyna ludowa od dawna zalecała zupę z kaszy owsianej jako potrawę dietetyczną dla chorych na gruźlicę i dzieci chorych na rzadką dziś skrofulozę czyli gruźlicze zapalenie węzłów chłonnych. Przy zatrzymaniu moczu zalecano picie naparu z ziarna owsa, szczególnie jeśli objaw ten występował na tle zaburzeń układu krążenia.

Poza tym w lecznictwie ludowym płatki owsiane i kleik z płatków, spożywane codziennie, uważane są za środek zwiększający popęd płciowy i odmładzający, zapobiegający przedwczesnemu starzeniu się organizmu.

Lecznicze przepisy

Odwar z ziela owsa

1 łyżkę ziela zalać 1 szklanką gorącej wody i odstawić na 30 minut. Następnie ogrzać do wrzenia i gotować powoli pod przykryciem 5-10 minut. Odstawić na 10 minut, przecedzić i dopełnić przegotowaną wodą do 1 szklanki, popłukując nią ziele na sitku. Pić 3 razy dziennie 1 szklankę po jedzeniu w kamicy i schorzeniach nerek.

Nalewka z ziela owsa

20 g ziela owsa zalać 100 ml spirytusu 70%, przykryć szczelnie i odstawić na 7-10 dni, często wstrząsając. Następnie przecedzić wyciskając ziele i przesączyć przez watę. Pić 3 razy dziennie po jedzeniu  po 15 kropli w kieliszku wody, w stanach wyczerpania nerwowego. W razie bezsenności przyjmować wieczorem 20 kropli w kieliszku wody.

Kąpiel owsiana

0,5-1 kg słomy owsianej zalać w naczyniu 3-5 l wody ciepłej i odstawić na 2-3 godziny. Następnie ogrzać do wrzenia i gotować powoli pod przykryciem 1/2 godziny. Odcedzić do wanny i wypełnić ją do 1/3 wodą o temperaturze około 37 st.C. Czas kąpieli 15-20 minut. Stosować w artretyzmie, reumatyzmie i chorobach skórnych. Kąpiel zaleca się tez osobom osłabionym i wyczerpanym nerwowo.

Źródła:
1.    Brown L., Rosner B., Willet W.W. i wsp.: Cholesterol lowering effect of dietary fiber. A metaanalysis. Am. J. Clin. Nut, 1999, 69: 30 – 42
2.    Pereira M.A., O’Reilly E., Augustsson K. i wsp.: Dietary fiber and risk of coronary heart disease. A pooled analysis of cohort studies. Arch Inter Med, 2004: 370 – 376
3.    Waszkiewicz-Robak B., Karwowska W., Świderski F.: Beta-glukan jako składnik żywności funkcjonalnej, Bromatologia i chemia toksykologiczna, 2005, 38, 3: 301- 306
4.    Gibiński M.: β-glukany owsa jako składniki żywności funkcjonalnej, ŻYWOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość., 2008, 2 (57): 15-29
5.    Paczkowska M., Kunachowicz H., Zawartość włókna pokarmowego frakcji rozpuszczalnej i nierozpuszczalnej w wybranych produktach zbożowych, Żyw. Człow. Metab., 2007, 34: 824-827
6.    Gibiński M., Gumul D., Korus J.: Prozdrowotne właściwości owsa i produktów owsianych, ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2005
7.    Kiryluk J, Gąsiorowski H., Kowalewski W.: Otręby owsiane - produkt, który zdobywa świat, Przegląd Zbożowo-Młynarski, 2004
8.    http://www.mojealergie.pl/wszystko_o_alergii/abc_alergii_1/leksykon_1/o_1/owies_tez_uczula_1.html
9.    http://www.e-biotechnologia.pl/Artykuly/owies
10.    http://www.zywienieczlowieka.pl/index.php?p=1_37_Prozdrowotny-owies